Mit: Polska zachowała wszystkie rodzime gatunki roślin i zwierząt

Mit: Polska posiada wszystkie rodzime gatunki roślin i zwierząt występujące w tej strefie geograficznej.

Opracowanie: dr Anna Kujawa (Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego PAN)

Minister Środowiska prof. Jan Szyszko twierdzi, iż Polska „posiada wszystkie rodzime gatunki roślin i zwierząt występujące w tej strefie geograficznej” (źródło: Ministerstwo Środowiska, zob. też na przykład informację PAP, oraz wypowiedzi ministra Szyszko na konferencji NFOŚiGW o transporcie i podczas konferencji w Senacie). W niektórych wypowiedziach do tej listy dodawane są również grzyby lub też mowa jest ogólnie o  wszelkich rodzimych gatunkach.

Przykłady:
„Polska to wyjątek nie tylko w skali Europy, ale i świata pod względem stanu środowiska przyrodniczego. Dzięki mądremu gospodarowaniu zasoby przyrodnicze Polski zachowały się i mogą dzisiaj służyć kolejnym pokoleniom. Korzystano z tych zasobów, służyły one człowiekowi i nie stracono ani jednego z dziko żyjących, rodzimych gatunków.” – czytamy na przykład w wywiadzie udzielonym przez Ministra Jana Szyszkę Wojewódzkiemu Funduszowy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach. Z kolei na internetowej stronie senatu  przytaczana jest wypowiedź: „Według ministra środowiska Jana Szyszki pod względem zachowania środowiska naturalnego Polska stanowi unikat w skali światowej. Udało nam się zachować w 100% rodzime gatunki zwierząt, roślin i grzybów występujące w naszej strefie geograficznej, podczas gdy w większości państw UE to tylko 40% ”.

Fakty

1. Nigdy nie poznaliśmy w pełni całej różnorodności gatunkowej Polski (m.in. Symonides 2008). Np. w samej tylko Puszczy Białowieskiej, co roku znajdowane są nowe dla Polski gatunki grzybów wielkoowocnikowych, a „białych plam”, gdzie nie rozpoznano różnorodności gatunkowej wielu grup organizmów jest więcej niż miejsc zbadanych. W związku z tym nie ma możliwości dokonania oceny w ilu procentach jest zachowana różnorodność gatunkowa Polski, tym bardziej, że część gatunków prawdopodobnie wyginęła zanim naukowcy zdołali do nich dotrzeć i opisać ich stanowiska.

2. Dane naukowe, którymi dysponujemy, zawarte w polskich czerwonych listach i księgach, czyli w rejestrach zagrożonych i wymarłych gatunków (Tab. 1), wskazują natomiast, że przynajmniej 70 gatunków roślin i zwierząt oraz 53 gatunki grzybów w naszym kraju wyginęło w swoich naturalnych siedliskach. Kolejnych kilkaset znajduje się na skraju wyginięcia (kategorie CR – krytycznie zagrożone, E – wymierające wg starszych kategorii) (tab. 1). Ponadto istnieje wiele gatunków znanych wyłącznie ze stanowisk historycznych (np. z przełomu XIX i XX wieku), dla których nie mamy danych pozwalających na określenie ich statusu – a zatem w rzeczywistości liczba wymarłych w Polsce rodzimych gatunków może być jeszcze wyższa. W związku z powyższym, twierdzenie, że „nie stracono ani jednego z dziko żyjących, rodzimych gatunków” jest nieprawdziwe.

Tabela 1. Liczba gatunków wymarłych lub krytycznie zagrożonych na terenie Polski.

Grupy organizmów	Źródło	Gatunki, które wyginęły całkowicie lub utrzymywane są poza warunkami naturalnymi	Gatunki krytycznie zagrożone (kategoria CR według IUCN)
Rośliny naczyniowe	Polska czerwona księga roślin (2014)1	42	111
Rośliny naczyniowe	Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych (2016) 2	48	124
Zwierzęta kręgowe	Polska czerwona księga zwierząt 3	16	24
Zwierzęta bezkręgowe	Polska czerwona księga zwierząt 4	12 lub 23 5	67
Grzyby wielkoowocni-kowe	Polska czerwona lista grzybów wielkoowocnikowych Polski (2006) 6	53	425 7
Razem		123-129 8 lub 134-140 9	202-215 8 lub 627-640 10

1 – Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z. (red.). 2014: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków.
2 – Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K. 2016. Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. IOP PAN, Kraków.
3 – Głowacński Z. (red.). 2001. Polska czerwona księga zwierząt. Kręgowce. Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków.
4 – Głowaciński Z., Nowacki J. (red.). 2004. Polska czerwona księga zwierząt. Bezkręgowce. Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków.
5 – Wraz z gatunkami prawdopodobnie zanikłymi.
6 – Wojewoda W., Ławrynowicz M. 2006. Czerwona lista grzybów wielkoowocnikowych w Polsce. W: Mirek Z., Zarzycki K., Wojewoda W., Szeląg Z. (red.). Czerwona lista roślin i grzybów w Polsce. Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, Kraków: 53–70.
7 – Gatunki uznane za wymierające (kategoria E – nie ma aktualizacji uwzględniającej kategorie IUCN).
8 – W zależności od źródła danych dla roślin.
9 – Wraz z prawdopodobnie zanikłymi gatunkami bezkręgowców.
10 – Wraz z grzybami wielkoowocnikowymi.