Uchwała Rady Naukowej IOP PAN na temat zieleni miejskiej Krakowa

Rada Naukowa Instytutu Ochrony Przyrody PAN, zaniepokojona zmniejszającymi się zasobami zieleni miejskiej w Krakowie, w dniu 12 listopada 2020 r. podjęła uchwałę, w której apeluje do Władz miasta o sukcesywne powiększanie terenów zielonych i nie uszczuplanie już istniejących. Poniżej publikujemy jej treść.

Kraków, 12 listopada 2020 r.

Prezydent Miasta Krakowa prof. dr hab. Jacek Majchrowski
Rada Miasta Krakowa

Stanowisko Rady Naukowej Instytutu Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk w sprawie powiększania obszarów zieleni miejskiej w Krakowie

W trosce o zrównoważony rozwój miasta Krakowa, mający na celu zagwarantowanie mieszkańcom możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb, do których należą możliwość odpoczynku, rekreacji i nawiązywania lokalnych kontaktów społecznych w pobliżu miejsca zamieszkania [1], apelujemy o stałe i sukcesywne tworzenie nowych terenów zieleni miejskiej i nie uszczuplanie już istniejących.

Badania naukowe pokazują, że kontakt z przyrodą pozytywnie wpływa na zdrowie fizyczne (m.in. poprawę funkcji immunologicznych, zmniejszenie zachorowalności na choroby układu krążenia i lepsze zdrowie kobiet w ciąży), psychiczne i poczucie szczęścia mieszkańców miast [2, 3, 4].

Zadrzewienia i zakrzewienia regulują mikroklimat miasta, przez co np. zmniejszają negatywne skutki zdrowotne i ekonomiczne fal upałów [2, 5, 6]. Tereny zielone odgrywają istotną rolę w zatrzymywaniu wód opadowych, zapobiegając suszom i podtopieniom, a także mają duże znaczenie dla oczyszczania powietrza [np. 7, 8]. Parki stanowią miejsca spontanicznej edukacji przyrodniczej osób w każdym wieku, a szczególnie dzieci, co w przyszłości zaowocuje zdrowym, samodzielnie myślącym i aktywnym społeczeństwem. Zatem w interesie zarówno każdego mieszkańca, jak i władz, jest zapewnienie istnienia terenów zielonych i dostępu do nich w obrębie miasta, nie tylko na obrzeżach, czy poza nim.

Powyższe fakty nabierają jeszcze większego znaczenia w obliczu postępującego kryzysu klimatyczno-ekologicznego. To Samorząd ponosi finansową i moralną odpowiedzialność dostosowywania miasta do walki ze skutkami tego kryzysu.

Z przykrością stwierdzamy, że w Krakowie od szeregu lat zaniedbywana jest kwestia nie tylko ochrony terenów cennych przyrodniczo, które mają kluczowe znaczenie dla zachowania równowagi przyrodniczej oraz trwałości procesów przyrodniczych [9], ale także – a może przede wszystkim – zwykłych zadrzewień i zakrzewień. Widzimy, że tereny zielone w Krakowie podlegają intensywnej zabudowie. Powstające na ich miejscu inwestycje z niewielkimi zieleńcami, czy tzw. powierzchniami biologicznie czynnymi [10] w żadnej mierze nie kompensują usług ekosystemowych, jakie pełniłyby duże, zwarte obszary zieleni miejskiej [np. 11]. Dynamicznie rozwijające się osiedla krakowskie, jak np. Ruczaj, są podawane w literaturze naukowej jako negatywny przykład nieodpowiedzialnego projektowania przestrzeni miejskiej [12]. Istniejące zasoby terenów zielonych w mieście dramatycznie się kurczą. Dlatego koniecznością staje się rozpoczęcie odpowiedzialnej polityki gospodarowania gruntami, w celu pozyskania nowych terenów pod zieleń publiczną oraz wprowadzenie odpowiednich regulacji dla ochrony i utrzymania cennych przyrodniczo terenów w przyszłości. Zdaniem Rady Naukowej Instytutu Ochrony Przyrody PAN będzie to świadczyło o dojrzałości i odpowiedzialności władz miasta.

Jako naukowcy, przyrodnicy i w większości mieszkańcy tego miasta lub innych dużych miast w Polsce, zwracamy się do Prezydenta oraz Rady Miasta Krakowa, aby mając na uwadze dobro i zdrowie obywateli, rozpoczęli praktyczne działania w kierunku stałego powiększania obszaru i dostępności terenów zielonych poprzez:

Inwentaryzację gruntów gminnych pod kątem przeznaczenia ich na zielone tereny niezabudowane, łącznie ze zmianami zapisów w dokumentach planistycznych miasta, które zabezpieczą te grunty przed zabudową w przyszłości.

Przyjęcie zasady, że wraz z nowym obszarem zabudowanym proporcjonalnie zostają wydzielone tereny zielone, które nie ulegną zabudowie i będą stanowiły obszary zieleni dostępnej dla mieszkańców.

Przygotowanie wieloletniej prognozy finansowej, zapewniającej zabezpieczenie w budżecie miasta funduszy na utrzymanie terenów zielonych, przy czym obszary zieleni powinny zwiększać się w każdym roku co najmniej proporcjonalnie do zwiększającej się zabudowy.

Respektowanie zapisów „Kierunków rozwoju i zarządzania terenami zieleni w Krakowie na lata 2019-2030”.

Planowanie założeń zieleni miejskiej zgodnie ze standardami Europejskiej Agencji Środowiska, czyli zapewnienie mieszkańcom dostępu do parków, w odległości nie większej niż 300 m od miejsca zamieszkania.

Wyważone inwestowanie środków finansowych na tworzenie i utrzymanie terenów zielonych, tak aby rewitalizacje już istniejących parków, czy zieleńców nie odbywały się kosztem powiększania obszaru zieleni miejskiej.

Rozwijanie edukacji mieszkańców i turystów w zakresie usług ekosystemowych, jakich dostarczają tereny zielone w dużych miastach.

Piśmiennictwo

[1] Mierzejewska L.. 2004, Przyrodnicze aspekty rozwoju zrównoważonego miast, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań
[2] Air C., i Hub U. L. 2020. Perspectives on understanding and measuring the social, cultural and biodiversity benefits of urban greening. Green air and Urban Landscape Plan. Discussion paper. National Environmental Science Programme. University of Western Australia, RMIT University, University of Bonn
[3] Van Herzele A.V. i De Vries S. 2012. Linking green space to health: a comparative study of two urban neighbourhoods in Ghent, Belgium. Population and Environment  34: 171–193.
[4] Maas J. i in. 2006. Green space, urbanity, and health: how strong is the relation? Journal of Epidemiology and Community Health 60(7):587-592
[5] McPhersoni E.G. in. 1994. Chicago’s urban forest ecosystem: results of the Chicago Urban Forest Climate Project. U. S. Department of Agriculture, Forest Service, Northeastern Forest Experiment Station
[6] Ng E. i in. 2012. A study on the cooling effects of greening in a high-density city: An experience from Hong Kong. Building and environment, 47, 256-271
[7] Nowak D.J. i in. 2006. Air pollution removal by urban trees and shrubs in the United States. Urban Forestry & Urban Greening 4: 115-123
[8] White M.P. i in. 2013. Would You Be Happier Living in a Greener Urban Area? A Fixed-Effects Analysis of Panel Data. Psychological Science 24(6):920-8
[9] Ustawa Prawo Ochrony Środowiska. 2001
[10] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury, DzU nr 75, poz 690
[11] Farber S. i in. 2006. Wilson, Linking Ecology and Economics for Ecosystem Management, Bioscience 56(2): 121–133
[12] Godzina P. 2015. Tereny zieleni publicznej w kontekście zrównoważonego rozwoju miasta. Prace geograficzne 141: 57-72.