Nozdrza kruka
Duże nozdrza tego kruka świadczą o jego wrażliwym zmyśle powonienia. To przez nie wpada powietrze zawierające różne cząsteczki zapachowe, które tafiają na receptory węchowe, a informacja o nich przekazywana jest dalej do mózgu. A dokładnie do jego części odpowiedzialnej za przetwarzanie sygnału i jego interpretację. Część tę nazywamy węchomózgowiem, a jej najwyższa struktura to owalny twór zwany opuszką węchową.
Wielkość opuszki węchowej stanowi swoisty wskaźnika zdolności węchowych ptaków. Zasadniczo im jest ona większa, tym dany gatunek ma lepszy węch. Największe opuszki posiadają ptaki morskie (rurkonose Procellariiformes) oraz ptaki wodno-błotne, a w szczególności blaszkodziobe (Anseriformes), a także strusie (Struthioniformes). Całkiem nieźle wypadają na tym tle także inne ptaki wodno-błotne jak czapla siwa czy żurawiowe (Gruiformes) oraz ptaki drapieżne z rzędu szponiastych (Accipitriformes).
Czy to oznacza, że pozostałe ptaki mają słaby węch? Nie. Oznacza to, że jest on słabszy w porównaniu do tych wymiennych powyżej, ale w żadnym wypadku nie jest słaby. Choć nie mamy żadnych danych neuroanatomicznych na temat wielkości opuszki węchowej dla wielu gatunków, wiemy z licznych eksperymentów, że mają doskonały węch.
Przykładem jest choćby kruk, który należy do rzędu wróblowych (Passeriformes). Opuszki węchowe ptaków, które reprezentują ten rząd, są dość małe w stosunku do reszty mózgu. Mimo tego skuteczność, z jaką kruki potrafią lokalizować ukrytą padlinę, jest imponująca i tak dobrze znana już w starożytności.
W eksperymencie przeprowadzonym w Puszczy Białowieskiej naukowcy obserwowali padlinę i wyłożone wnętrzności kopytnych oraz odkryte koło gospodarstwa rolnego wyrzucone przez ludzi tusze martwych kurczaków. Ustalili, że prawie 90% z nich zostało odnalezione przez kruki, z czego większość w ciągu 24 godzin od wyłożenia. W jednym przypadku zdarzyło się, że kruki dobrały się do padliny już po 30 minutach. Udawało im się to, mimo że znajdowała się pod gęstymi koronami drzew.
W innym eksperymencie przeprowadzono badania nad zdolnościami kruków do wykrywania ukrytego pokarmu (świeżo zmielonej rybę) w warunkach, w których jedyną wskazówką był zapach. Kruki odkryły pożywnie zakopane nawet pod ponad 6-centymetrową warstwą żwiru i były w stanie znaleźć ukryte bardzo małe porcję pożywienia (1 gram pod 1,5-centymetrowa warstwą żwiru).
Inne wróblowe wcale nie są gorsze w wykorzystywaniu zmysłu powonienia. Jednak nasza wiedza na ten temat jest ciągle bardzo uboga. Na szczęście już teraz wiemy, że nasze dotychczasowe wyobrażenie o ptasim zmyśle, jako ułomnym, a wręcz upośledzonym, może odejść do lamusa.
*****************************************
Cobb, S. 1968. The Size of the Olfactory Bulb in 108 Species of Birds. The Auk, 85, 55–61.
Corfield, J. R., Price, K., Iwaniuk, A. N., Gutierrez-Ibanez, C., Birkhead, T., Wylie, D. R. 2015. Diversity in olfactory bulb size in birds reflects allometry, ecology, and phylogeny. Frontiers in Neuroanatomy, 9, 102.
Harriman, A.E., Berger, R.H. 1986. Olfactory acuity in the common raven (Corvus corax). Physiology & Behavior, 36, 257–262.
Ptak na zdjęciu znajduje się pod opieką Katarzyna Lesner z Fundacja dla Dzikich Zwierząt Larus.
Wpis ukazał się pierwotnie na stronie Adam Zbyryt – Człowiek z Puszczy – tutaj. Posty z fb nie są recenzowane, stanowią swego rodzaju archiwum informacji z ulotnego środowiska mediów społecznościowych.
Mgr inż. Adam Zbyryt pracuje na Wydziale Biologii Uniwersytetu w Białymstoku i w Polskim Towarzystwie Ochrony Ptaków. Prowadzi popularnonaukowego bloga Adam Zbyryt – Człowiek z Puszczy.
Nauka dla Przyrody 