Dlaczego samce żaby moczarowej są niebieskie?
Dlaczego samce żaby moczarowej są niebieskie? #freakyanimals
Wczesna wiosna to intensywny czas godów żab i ropuch. W związku z tym wiele osób obserwuje w tym okresie niebieskie żaby, zachwycając się ich barwą. Nic dziwnego, to niecodzienny widok, tym bardziej że kolor niebieski w naturze jest dość rzadki.
Zjawisko to intryguje przyrodników od ponad wieku, ale do dziś niewiele wiadomo o jego znaczeniu i podłożu fizjologicznym. Samice pozostają brązowe podczas okresu godowego, natomiast samce zmieniają w tym czasie kolor nie tylko w widmie widzialnym dla człowieka (niebieski), ale także w widmie UV, którego nie widzimy, a to właśnie tutaj dochodzi do największej zmiany.
Mnie też zachwycają niebieskie żaby moczarowe, ale oprócz tego zaczęło mnie nurtować pytanie: dlaczego mają taką barwę i co za tym stoi?
Najpierw odpowiem, dlaczego tak się dzieje. Większość interakcji społecznych między płazami ma charakter słuchowy. Samce odzywają się w okresie godowym, aby przyciągnąć wiele samic na niewielki obszar. Sugerowano zatem, że intensywność niebieskiej barwy samca w tym wypadku stanowi dodatkową informację dla samicy o jego kondycji. Analogicznie jak u ptaków. Ten intensywniej ubarwiony jest zdrowszy, a więc bardziej atrakcyjny. Jednak wyniki badań tego nie potwierdziły. Nawet większe, a więc silniejsze samce nie są bardziej niebieskie. Co ciekawe te bardziej niebieskie mają wyższą temperaturę ciała, ale nie do końca wiadomo, dlaczego tak się dzieje.
Wyjaśnienie jest mniej skomplikowane: chodzi o odróżnienie się od płci przeciwnej. A dokładnie zakomunikowanie innym samcom, że też jest się samcem. Po co? Żeby nie doszło do przypadkowego ampleksusu z przedstawicielem tej samej płci, czyli godowego uścisku, w którym wiosną obserwujemy wiele żab i ropuch. Samiec wspina się na grzbiet samicy i chwyta ją mocno przednimi lub tylnymi kończynami. To dzięki temu odruchowi zapłodnienie jaj następuje w tym samym czasie co ich składanie.
Za takim wyjaśnieniem przemawia dodatkowo fakt, że w historii życia na Ziemi żab moczarowych, najpierw powstały ich duże skupiska godowe, a potem, ewoluowała cecha polegająca na zmianie barwy u samców. To wspomniane wyżej odpowiedź ewolucyjna na unikanie przypadkowego ampleksusu z innymi samcami. Innymi słowy, po co tracić czas na bezsensowne i kosztowne energetycznie zachowanie, skoro można go uniknąć w dość prosty sposób, odróżniając się wizualnie. Dlatego też w większych skupiskach żab, intensywność barwy niebieskiej jest większa, bo trzeba mocniej wyróżnić się w kłębowisku ciał.
Przyszedł czas na odpowiedź: jak to się dzieje? Proces zmiany koloru u samców żab moczarowych nie został jeszcze zbadany, ale najprawdopodobniej jest on wynikiem rozpraszania światła przez odbijające je specjalne płytki znajdujące się w komórkach zawierajacych barwniki, czyli chromatoforach (a dokładnie w irydoforach). A regulują go zmiany poziomu hormonów płciowych.
Szkoda, że ze względu na zanieczyszczenie środowiska, które płazy dotyka w szczególny sposób, ponieważ oddychają całą powierzchnią ciała, jest ich coraz mniej. Pamiętam jak dawniej każda, najmniejsza nawet kałuża była ich pełna. Dziś znam niewiele miejsc, gdzie mogę je obserwować, a już na pewno nie w takich liczbach jak kiedyś. Dlatego dbajmy o ich ostatnie ostoje.
************************************************
Hettyey, A., Merilä, J., Herczeg, G., Laurila, A., Crochet, P.-A. 2009. Body temperature, size, nuptial colouration and mating success in male Moor Frogs (Rana arvalis). Amphibia-Reptilia, 30, 37–43.
Ries, C; Spaethe, J; Sztatecsny, M; Strondl, C; Hödl, W. 2008. Turning blue and ultraviolet: sex-specific colour change during the mating season in the Balkan moor frog. Journal of Zoology. 276, 229–236.
Sztatecsny, M., Preininger, D., Freudmann, A., Loretto, M.-C., Maier, F., Hödl, W. 2012. Don’t get the blues: conspicuous nuptial colouration of male moor frogs (Rana arvalis) supports visual mate recognition during scramble competition in large breeding aggregations. Behavioral Ecology and Sociobiology, 66, 1587–1593.
Wpis ukazał się pierwotnie na facebooku Adama Zbyryta tutaj. Posty z fb nie są recenzowane, stanowią swego rodzaju archiwum informacji z ulotnego środowiska mediów społecznościowych.
Mgr inż. Adam Zbyryt pracuje na Wydziale Biologii Uniwersytetu w Białymstoku i w Polskim Towarzystwie Ochrony Ptaków. Prowadzi popularnonaukowego bloga Adam Zbyryt – Człowiek z Puszczy
Nauka dla Przyrody 