Naukowcy o Puszczy Białowieskiej

W 2016 roku Ministerstwo Środowiska zezwoliło Państwowemu Gospodarstwu Leśnemu „Lasy Państwowe” na zmianę planu urządzenia lasu w części Puszczy Białowieskiej nie będącej parkiem narodowym. Nowe plany zwiększyły kwoty pozyskania drewna, uzasadniając to m.in. potrzebą ochrony drzewostanu przed gradacją kornika drukarza.

Propozycję tą, jako nie mającą wystarczającego poparcia w badaniach naukowych, skrytykowały m.in. Państwowa Rada Ochrony Przyrody (której skład wkrótce później Ministerstwo Środowiska niemal w całości wymieniło), Komitet Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, rady wydziałów biologicznych i przyrodniczych uniwersytetów Śląskiego, Gdańskiego oraz Warszawskiego i Jagiellońskiego (wspólnie), pracownicy i doktoranci Wydziału Biologii UAM w Poznaniu, jak również  naukowcy z wielu innych ośrodków naukowych^{1, 2}.

Głos zabierali również naukowcy z zagranicy, w tym ekolodzy lasu z wiodących światowych uniwersytetów, takich jak Harvard czy Oxford. W styczniu b.r. ukazał się artykuł w prestiżowym czasopiśmie naukowym Nature Ecology & Evolution, ostrzegający przed negatywnymi skutkami tego typu ingerencji w ekosystem.

Niedawno swoją opinię wydało kolejne międzynarodowe gremium naukowe, szczególnie warte wysłuchania: leśnicy, ekolodzy lasu, entomolodzy, mykolodzy i inni specjaliści badający ekosystemy leśne, zgromadzeni na 2nd International Conference on Forests (II Międzynarodowej Konferencji o Lasach) w Neuschönau w Niemczech. Zwracają oni uwagę na wyjątkowy charakter Puszczy Białowieskiej, związany z przebiegiem naturalnych procesów przyrodniczych na dużym obszarze oraz zachowaniem wysokiej różnorodności organizmów związanych ze starymi lasami. Wyjaśniają, iż liczne badania prowadzone w różnych miejscach na świecie jednoznacznie wskazują, że usuwanie z lasu martwych drzew (np. po gradacjach) oraz wycinka starych i zamierających stanowi zagrożenie dla bioróżnorodności. Apelują o zaniechanie tego rodzaju działań w Puszczy Białowieskiej i zwiększenie zakresu ochrony na jej obszarze.

Pełny tekst ich apelu skierowanego do Ministra Jana Szyszki jest dostępny tutaj, a jego tłumaczenie na język polski przedstawiamy poniżej.

29.4.2017

Uczestnicy II Międzynarodowej Konferencji Leśnej
Neuschönau, Niemcy

Prof. dr hab. Jan Szyszko
Minister Środowiska
ul. Wawelska 52/54,
00-922 Warszawa
Polska

 

Szanowny Panie Profesorze,

            W dniach 26-27 kwietnia 2017 roku, 150 naukowców spotkało się na II Międzynarodowej Konferencji o Lasach (2nd International Conference on Forests) w Neuschönau w Niemczech, aby omówić działanie czynników sprzyjających bioróżnorodności w lasach i przedyskutować nowoczesne strategie zarządzania lasami, łączące zachowanie bioróżnorodności z wykorzystaniem usług ekosystemowych zapewnianych przez lasy, w tym z pozyskaniem drewna.

Wiele z przedstawionych referatów dotyczyło znaczenia lasów i struktury krajobrazu niezbędnej do zachowania wysokiej różnorodności chrząszczy, grzybów, ptaków oraz innych leśnych organizmów. Stare drzewa oraz martwe drewno, stojące jak i leżące, mają kluczowe znaczenie dla bioróżnorodności i nie mogą być zastąpione innymi elementami przyrodniczymi, np. młodymi drzewami. Wiele gatunków lasów strefy umiarkowanej potrzebuje do przeżycia i rozmnażania drzew ponad stuletnich (lub, w przypadku dębów, wręcz 200-letnich). Umierające i martwe drzewa są niezbędne do życia dla przeszło jednej trzeciej wszystkich gatunków leśnych. Naturalne zaburzenia, takie jak gradacje owadów, są integralną częścią ekosystemów leśnych na świecie, dostarczając cennych siedlisk dla wielu gatunków. Są zatem procesami naturalnymi. Aby te naturalne procesy mogły się toczyć, potrzebny jest czas i przestrzeń.

            Współczesne metody zarządzania lasami opierają się na współistnieniu obszarów ochrony ścisłej oraz takich, w których prowadzona jest gospodarka leśna. Obszary ochrony ścisłej są nieodzowną częścią strategii mających na celu zachowanie bioróżnorodności, gdyż tylko w obszarach chronionych naturalne procesy o charakterze wielkoskalowym mogą przebiegać bez zakłóceń. Obszary chronione muszą zatem być wystarczająco duże, aby procesy takie jak wiatrołomy czy gradacje owadów mogły być tolerowane. W naukach przyrodniczych panuje konsensus co do tego, że w Polsce Puszcza Białowieska jest lasem najbardziej kluczowym dla zachowania bioróżnorodności. Aby zachować tą ogromną wartość dla bioróżnorodności, konieczne jest umożliwienie przebiegu naturalnych procesów przyrodniczych na całym obszarze Puszczy Białowieskiej poprzez nadanie mu odpowiedniej formy ochrony, najlepiej parku narodowego. Obecna strategia, zakładająca pozyskanie drewna z dużej części Puszczy Białowieskiej, jest naszym zdaniem niesłychanie szkodliwa dla unikalnej bioróżnorodności tego lasu.

            Nowe i zarazem ważne wyniki dyskutowane podczas Konferencji wskazują, że cięcia sanitarne, czyli usuwanie drzew i martwego drewna po wystąpieniu naturalnych zaburzeń, to zabieg zgubny dla bioróżnorodności. Liczne badania, prowadzone na całym świecie, bezspornie pokazują, że takie cięcia nie sprzyjają bioróżnorodności (Lindenmayer et al. 2017, Thorn et al. 2017). Wnioski z tych prac mają zastosowanie w szczególności w przypadku Puszczy Białowieskiej, gdzie usuwanie świerków zaatakowanych przez kornika stanowi zagrożenie dla tego naturalnego lasu.

            Szanowny Panie Profesorze, ze względu na swoje stanowisko ma Pan wpływ na losy Puszczy Białowieskiej. Dlatego my, entomolodzy, mykolodzy, botanicy, ornitolodzy, ekolodzy oraz leśnicy zgromadzeni na II Międzynarodowej Konferencji o Lasach, apelujemy do Pana jako do naszego kolegi po fachu, aby wykorzystał Pan w praktyce wiedzę dostępną nauce dla zachowania unikatowego charakteru Puszczy Białowieskiej.

Z wyrazami szacunku,

(podpisy na kolejnych stronach)

 

Cytowana literatura:

1. Lindenmayer, David, Simon Thorn, and Sam Banks. „Please do not disturb ecosystems further.” Nature Ecology & Evolution 1 (2017): 0031.
2. Simon Thorn, Claus Bässler, Roland Brandl, Philip Burton, Rebecca Cahall, John L. Campell, Jorge Castro, Chang-Yoi Choi, Tyler Cobb, Daniel Donato, Ewa Durska, Joseph Fontaine, Sylvie Gauthier, Christian Hebert, Torsten Hothorn, R Hutto, Eun-Jae Lee, Alexandro Leverkus, David Lindenmayer, Martin Obrist, Josep Rost, Sebastian Seibold, Rupert Seidl, Dominik Thom, Kaysandra Waldron, Beat Wermelinger, Maria-Barbara Winter, Michal Zmihorski, Jörg Müller (2017) Impacts of salvage logging on biodiversity – a metaanalysis. Journal of Applied Ecology, in press.

Opracowanie i tłumaczenie: dr Piotr Bentkowski (Wydział Biologii UAM w Poznaniu), dr Anna Kujawa (Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego PAN), dr Zofia Prokop (Wydział Biologii i Nauk o Ziemi UJ)