Czwarta Przyroda nową nadzieją dla miast
Polecamy książkę Kaspra Jakubowskiego o tajemniczej przyrodzie i potencjale terenów opuszczonych oraz o turystyce poza mapą pt. „Czwarta Przyroda”. Kompletną, ponad 400-stronicową książkę wydaną przez Fundację Dzieci w Naturę można pobrać nieodpłatnie, po wypełnieniu krótkiej ankiety o nieużytkach pod tym linkiem.
Kasper Jakubowski pokazuje przykłady z europejskich miast, głównie z Wielkiej Brytanii, Niemiec, Francji, w których udało się ochronić i wykorzystać potencjał nieużytków i dzikiej przyrody. To książka pełna praktycznych rozwiązań, przykładów ze świata, w jaki sposób chronić naturę i włączać ją do spektrum zieleni miejskiej, z korzyścią dla miasta i społeczności. To zbiór inspiracji dla władz miejskich, działaczy, samorządowców, architektów zieleni, pasjonatów miejskiej przyrody, dziennikarzy, studentów, organizacji pozarządowych. To książka o innym podejściu do przyrody w mieście, bez niszczenia jej wartości i unikalności oraz o tkwiącym w niej ogromnym potencjale.
Czym jest Czwarta przyroda? To termin wprowadzony do nauki przez niemieckiego badacza, prof. Ingo Kowarika. Oznacza roślinność rozwijającą się samoistnie, w sposób niekontrolowany, bez ingerencji człowieka na opuszczonych, nawet najbardziej zniszczonych terenach. W czasach zbyt częstego przycinania trawników, koszenia oszałamiających kwietnych łąk, betonowania każdego zielonego skrawka w mieście, autor książki Kasper Jakubowski zwraca uwagę na potencjał tkwiący w przyrodzie, która odradza się i rozwija nawet na najbardziej zniszczonych przez człowieka terenach (czego przykładem jest czarnobylski Prypeć). Książka ta jest apelem o zachowanie enklaw dzikiej przyrody w miastach, jako przyjaznych miejsc budowania więzi z przyrodą, nie tylko w weekendy i bez konieczności wyjeżdżania z miasta. Temat ten szczególnie aktualny wydaje się w czasach koronawirusa, kiedy częściej rezygnujemy z turystyki zagranicznej na rzecz city breaków i dogłębnego poznawania atrakcji z najbliższej okolicy.
Przyciągająca tajemniczością czwarta przyroda daje nadzieję, że nawet w obliczu globalnej katastrofy, przyroda odrodzi się i przetrwa wszystko. Jednocześnie, dla osób mieszkających w mieście, to dostępna na wyciągnięcie ręki, często tuż za oknem, namiastka dzikich krajobrazów wsi, parków narodowych i puszcz, enklawa do której można uciec, i którą można eksplorować.
Zarówno z doświadczenia, jak i z badań wychodzi na to, że oddalanie się miast od przyrody jest dla wszystkich stron niekorzystne: zagraża nie tylko ludziom, ale i przyrodzie samej – stąd istotne staje się tworzenie nowych relacji oraz przyjaźni między światem przyrodniczym a światem antropocenu. Paradoksalnie ochrona przyrody w XXI wieku będzie miała miejsce w znacznej mierze w miastach. Ośrodki miejskie już dziś wiodą prym w działaniach naprawczych w środowisku, w długofalowej edukacji ekologicznej i ogniskują wokół tych działań energię społeczną – w recenzji książki “Czwarta przyroda” napisała Monika Zawadzka, dr hab., prof. ASP w Gdańsku, architektka i antropolożka kulturowa.
Patronat merytoryczny nad książką objęli: Instytut Architektury Krajobrazu Politechniki Krakowskiej, Stowarzyszenie Architektury Krajobrazu, Ośrodek Kultury Norwida – Pracownia Animacji Ekologicznej, Fundacja Sendzimira, Instytut Polityk Publicznych, Akcja Miasto, Nieplac Zabaw™ (podcast Pracowni k.), Autoportret.
Dr inż. Kasper Jakubowski jest architektem krajobrazu, edukatorem, aktywistą miejskim, a także współzałożycielem i prezesem Fundacji Dzieci w Naturę. Jest autorem tekstów na temat przyrody miasta i nieużytków, proekologicznych nurtów w projektowaniu i nowoczesnej edukacji ekologicznej. Przez kilka lat podróżował po miastach i odkrywał je od ich “dzikiej”, przyrodniczej strony. Studiował rozwiązania renaturyzacji ekosystemów miejskich (ich odbudowy i przywracania utraconych funkcji), udostępnienia mieszkańcom przyrody, edukacji ekologicznej i kształtowania pawilonów o takiej funkcji. Eksplorował “czwartą przyrodę” w Czarnobylu i opuszczonym mieście Prypeć rozwijającą się po 30 latach od katastrofy.
Fundacja Dzieci w Naturę tworzona jest przez zespół edukatorów, którzy łączą siły w jednym celu – ochrony gatunku zagrożonego dziś wyginięciem – dziecka na łonie przyrody. Ich działania ukierunkowane są także na odnowę więzi rodziców i innych dorosłych z lokalną przyrodą. Fundacja zajmuje się rozwojem nowoczesnej edukacji ekologicznej skierowanej do dorosłych i dzieci. Razem z całymi rodzinami, o różnych porach roku, na terenach miejskich, odkrywają „małe Puszcze Białowieskie”, bagna i potoki, „miejskie Amazonki”, „Biebrze”, „dżungle”, motylowe łąki, a nawet „lasy mangrowe”. Wydają spacerowniki dla dzieci i dorosłych po miejskiej przyrodzie. W ramach programu “Zielona Godzina” współpracują z przedszkolami, szkołami i ośrodkami dla dzieci z niepełnosprawnościami, organizując im czas na naturę w programie nauczania i grafiku. Angażują się w ochronę terenów zieleni, komisji dialogu i zespołów zadaniowych. Proponują i promują rozwiązania, które sprawdziły się na świecie w ochronie przyrody i edukacji ekologicznej.
Polecamy również:
Po co nam miejska zieleń? artykuł Marty Kras
Przyroda w mieście i ludzie. artykuł Marty Szulkin
Nauka dla Przyrody 