Stawianie uli nie pomaga pszczołom – list naukowców

Poniżej publikujemy list do Prezydent i Rady Miasta Gdańska w sprawie ogłaszanych w mediach planów powiększania miejskiej pasieki. Plany te promowane są jako forma pomocy pszczołom. Miasto Gdańsk nie jest niestety odosobnione w takiej inicjatywie. W ostatnim czasie szereg form i instytucji pod hasłem „pomocy pszczołom” czy „ratowania zapylaczy” stawia ule. Tymczasem samo powiększanie liczebności hodowlanej pszczoły miodnej nie przyczynia się do poprawy losu pszczół (ani miodnej, ani dzikich), a wręcz może oddziaływać negatywnie na już obecne w środowisku populacje tych owadów. Obecnie, kiedy mówi się wręcz o „szóstym masowym wymieraniu”, które dotyka również owadów, nie powinno być miejsca na pozorowane działania, reklamowane jako proekologiczne, a w rzeczywistości mogące wywoływać skutki odwrotne do zamierzonych.

Aby nie pozostawiać czytelników tylko z negatywnymi przykładami działań, polecamy opublikowane na łamach Nauki dla Przyrody streszczenie publikacji, w której zaprezentowano proste sposoby na pomoc owadom dla każdego.

Do:

Prezydent Miasta Gdańska, Aleksandry Dulkiewicz

Rady Miasta Gdańska

Szanowna Pani Prezydent, Szanowni Radni,

Z zaniepokojeniem obserwujemy doniesienia na temat powstawania kolejnych pasiek miejskich w Gdańsku, stawianych pod hasłem ratowania pszczół. Wszystkie działania faktycznie przyczyniające się do ochrony pszczół są potrzebne i zasługują na docenienie. Niestety, zakładanie nowych pasiek nie pomaga pszczołom, wręcz przeciwnie – może im szkodzić.

W obecnych czasach pszczoły muszą się mierzyć z szeregiem zagrożeń. Należą do nich utrata siedlisk odpowiednich do żerowania i zakładania gniazd, zanieczyszczenia czy gatunki inwazyjne. Warto zauważyć, że pszczoła miodna jest tylko jednym z ponad 450 gatunków pszczół dziko żyjących w Polsce i na tle innych gatunków jest stosunkowo mało zagrożona. Z pewnością zagrożeniem nie jest dla niej zbyt mała popularność pszczelarstwa. Wręcz przeciwnie – zarówno liczba rodzin pszczelich, jak i pszczelarzy rośnie¹, a pszczelarstwo, w tym miejskie, zyskuje na popularności. Zakładanie nowych pasiek nie ma więc uzasadnienia z punktu widzenia ochrony pszczoły miodnej.

Podczas gdy pszczoła miodna jako gatunek jest coraz liczniejsza, nie można tego powiedzieć o rodzimych liniach genetycznych. Na większości terenu naszego kraju naturalnie występowała Apis mellifera mellifera². Jak wynika z informacji prasowych podawanych przez Urząd Miasta³, w miejskich ulach miałyby żyć pszczoły krainki (Apis mellifera carnica). Naturalnie zamieszkiwały one tylko południową część naszego kraju. Podgatunek ten był też jednak sprowadzany do Polski z populacji z południa Europy. Nic nie wskazuje więc na to, że gdańskie miejskie ule w jakikolwiek sposób przyczynią się do zachowania czy odtworzenia rodzimych linii pszczoły miodnej.

Coraz więcej badań wskazuje na to, że hodowlana pszczoła miodna może stanowić zagrożenie dla rodzimych gatunków dzikich pszczół⁴⁵. Dzikie pszczoły, z których większość to gatunki samotne, przegrywają w konkurencji o pokarm z wielotysięcznymi rodzinami pszczoły miodnej, i mogą ustępować z miejsc, gdzie jest ona hodowana w dużych zagęszczeniach. W miastach różnorodność dzikich pszczół może być bardzo duża, porównywalna z tą na obszarach chronionych, co pokazują badania zarówno z Polski, jak i zagranicy. Zwiększenie populacji pszczoły miodnej w Gdańsku może doprowadzić do wypierania innych gatunków pszczół, które żyją na terenie miasta.

Apelujemy do władz miasta o zaniechanie planów stawiania kolejnych miejskich pasiek i rozwijanie i wdrażanie działań w sposób rzeczywisty pomagających pszczołom. Należy do nich zwiększanie bazy pokarmowej pszczół (rzadsze koszenie trawników⁶, sianie i sadzenie kwiatów nektaro- i pyłkodajnych, ze szczególnym uwzględnieniem gatunków rodzimych), zapewnianie warunków do gniazdowania w miejscach bogatych w pokarm („hotele dla owadów”, jak również pozostawianie naturalnych materiałów na gniazdo, takich jak martwego drewna czy suchych łodyg roślin np. w wydzielonych „dzikich” strefach parków), rezygnacja z użycia pestycydów do pielęgnacji zieleni ozdobnej i zwalczania komarów. Działaniem wspierającym typowo pszczołę miodną mogą być natomiast szkolenia skierowane do pszczelarzy, na temat prawidłowego prowadzenia pasieki i zapobiegania chorobom pszczół miodnych.

1. dr Justyna Kierat, Wydział Biologii, Uniwersytet Jagielloński
2. dr hab. Marcin Zych, prof. UW, Uniwersytet Warszawski
3. dr hab. Bartłomiej Gołdyn, Instytut Biologii Środowiska, Wydział Biologii UAM
4. Aleksandra Żmuda, Wydział Biologii, Uniwersytet Jagielloński
5. prof. dr hab. Andrzej Elżanowski, Wydział „Artes Liberales”, Uniwersytet Warszawski; przewodniczący Polskiego Towarzystwa Etycznego
6. dr hab. Paulina Kramarz, prof. UJ, Instytut Nauk o Środowisku, Wydział Biologii, Uniwersytet Jagielloński
7. dr Łukasz Wojtyla, Wydział Biologii, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
8. dr hab. Zofia Prokop, Wydział Biologii, Uniwersytet Jagielloński
9. prof. dr hab. Adam Stebel, Katedra Botaniki Farmaceutycznej i Zielarstwa, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach
10. dr Tomasz Włodarczyk, Wydział Biologii Uniwersytetu w Białymstoku
11. prof. dr hab. Piotr Skubała, Wydział Nauk Przyrodniczych, Uniwersytet Śląski w Katowicach
12. Łukasz Berlik, Opolskie Towarzystwo Przyrodnicze
13. dr Joanna Kajzer-Bonk, Wydział Biologii, Uniwersytet Jagielloński
14. dr hab. Michał Żmihorski, Instytut Biologii Ssaków PAN, Białowieża
15. dr Rafał Ruta, Wydział Nauk Biologicznych, Uniwersytet Wrocławski
16. dr hab. Łukasz Michalczyk, prof. UJ, Wydział Biologii, Uniwersytet Jagielloński
17. dr hab. Roman Żurek
18. dr Maria J. Gołab, Instutut Ochrony Przyrody PAN
19. dr Kasia Piwosz, Morski Instytut Rybacki – Państwowy Instytut Badawczy
20. dr Anna Urbanowicz, Instytut Chemii Bioorganicznej PAN w Poznaniu
21. dr Alicja Pawelec, Uniwersytet Warszawski
22. Eliza Kondzior, Instytut Biologii Ssaków Polskiej Akademii Nauk
23. dr Anna Kujawa, Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego PAN
24. dr hab. Maria Barbacka, Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, Kraków
25. dr hab. Dariusz Wysocki, prof. US, Instytut Nauk o Morzu i Środowisku, Uniwersytet Szczeciński
26. dr Barbara Pietrzak, Wydział Biologii, Uniwersytet Warszawski
27. dr Marek Michalski, Katedra Zoologii Doświadczalnej i Biologii Ewolucyjnej, Uniwersytet Łódzki
28. dr Jacek Wendzonka, Zbiory Przyrodnicze, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
29. dr Radomir Jaskuła, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Uniwersytet Łódzki
30. dr inż. Marcin Grabowski, Fundacja Kwietna
31. dr Daniel Stec, Zakład Ewolucji Bezkręgowców, Instytut Zoologii, Uniwersytet Jagielloński
32. dr hab. Jan Zarzycki, prof. UR, Katedra Ekologii, Klimatologii i Ochrony Powietrza, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie
33. dr hab. Krzysztof Kujawa, Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu
34. dr inż. Lech Buchholz, Polskie Towarzystwo Entomologiczne – Poznań
35. dr Anna Maria Łabęcka, Instytut Nauk o Środowisku, Uniwersytet Jagielloński
36. prof. dr hab. Michał Woyciechowski, Instytut Nauk o Środowisku, Uniwersytet Jagielloński
37. prof. dr hab.Tomasz Wesołowski, Pracownia Biologii Lasu, Uniwersytet Wrocławski
38. dr hab. Hajnalka Szentgyörgyi, Instytut Botaniki, Wydział Biologii, Uniwersytet Jagielloński

Literatura:

1 http://www.inhort.pl/files/program_wieloletni/PW_2015_2020_IO/spr_2020/4.3_Semkiw_Sektor_pszczelarski_2020.pdf

2 Oleksa, A., Chybicki, I., Tofilski, A., & Burczyk, J. (2011). Nuclear and mitochondrial patterns of introgression into native dark bees (Apis mellifera mellifera) in Poland. Journal of Apicultural Research, 50(2), 116-129.

3 https://www.gdansk.pl/wiadomosci/gdanskie-ule-w-parku-reagana-maja-nowe-lokatorki-coraz-wiecej-pasiek-w-naszym-miescie,a,197909

4 Angelella, G. M., McCullough, C. T., & O’Rourke, M. E. (2021). Honey bee hives decrease wild bee abundance, species richness, and fruit count on farms regardless of wildflower strips. Scientific reports, 11(1), 1-12.

5 Hudewenz, A., & Klein, A. M. (2015). Red mason bees cannot compete with honey bees for floral resources in a cage experiment. Ecology and Evolution, 5(21), 5049-5056.

6 https://naukadlaprzyrody.pl/2020/06/16/efekt-braku-kosiarki/